A niechaj narodowie wżdy postronni znają, Iż Polacy nie Gęsi, iż swój język mają. Mikołaj Rej ("Do tego co czytał", 1562 r.)
Blaszany bębenek
Powieść z jednej strony groteskowa, z drugiej czasem skrajnie naturalistyczna, napisana w niezwykłym, niepodrabialnym stylu. Jej głównym bohaterem jest Oskar Matzerath wychowany w trzech kulturach. Kaszubów reprezentuje matka Agnes, a czy jego ojcem był faktycznie Niemiec Alfred Matzerath, czy też wielka miłość jego matki Polak Jan Broński, tego do końca nie wiadomo. A losy Niemców i Polaków, a także Kaszubów przeplatają się tu ze sobą, bo to przecież historia nierozerwalnie związana z Wolnym Miastem Gdańskiem i z rodzącym się, dojrzewającym i wybuchającym faszyzmem, aż po jego nieuchronny upadek. Po beztroskim dzieciństwie Oskara przeżywamy więc wraz z nim Kryształową Noc, obronę Poczty Gdańskiej ale i koniec hitleryzmu, wkroczenie wojsk sowieckich do Gdańska, ucieczkę Niemców i początki nowych Niemiec - Republiki Federalnej Niemiec.